Teer

Lees onder 'Publicaties' op deze site de verantwoording van mijn vertaalkeuzes, zoals ook opgenomen in de roman.

‍

In de Groene Amsterdammer van 1 november 2023 schreef Ilse Josepha Lazaroms een mooie recensie, met als slotzin: [Morrisons] vertelling over koloniale macht en de invloed daarvan op de Zwart-Amerikaanse cultuur is gul, wijs, en vol nuances. Je hoeft alleen maar te luisteren.

Lees de hele recensie hier:

Indringers op een eiland – De Groene Amsterdammer

‍

Bespreking door Emilia Menkveld in De Volkskrant van 10 november 2023

'Toni Morrisons roman ‘Teer’ is een verrijking van de chique Perpetua-reeks'

Kort & goed (of niet): de miniboekrecensies van week 45 | De Volkskrant

‍

‍

‘Teer' van Nobelprijswinnares Toni Morrison: inefficiënte hartstocht en constante onrust

Recensie in De Tijd, 30/09/2023, door Erik Ziarczyk

Authenticiteit en raciale spanningen zijn de grote thema's in ‘Teer', een minder bekend werk van de Amerikaanse Nobelprijswinnares Toni Morrison.

De ijzersterke roman uit 1981 sprankelt in een nieuwe vertaling.

‘Zij waren de laatste geliefden in New York - de eerste op de wereld - dus was hun hartstocht inefficiënt en spaarden ze niets op. Ze spendeerden hun hartstocht als Texanen.' Jadine en Son hebben de tijd van hun leven in New York, hun toevluchtsoord na hun ontmoeting op het Caribische eiland Isle des Chevaliers. De mooie Jadine studeerde in Parijs en werkt als fotomodel. Son is een Vietnamveteraan die al jaren op de vlucht is voor het gerecht.

De relatie van dit koppel vormt de ruggengraat van ‘Teer', een roman van Toni Morrison (1931-2019). ‘Een liefdesgeschiedenis', schrijft Morrison in een voorwoord. Maar dan een tussen twee mensen ‘met hun eigen opvattingen van onafhankelijkheid en onderworpenheid'. Er is voortdurend een onrust die al in de openingszin wordt gewekt: ‘Hij meende veilig te zijn.' Morrisson kiest bewust voor ‘meende' in plaats van het veiligere ‘dacht'.

Het verhaal begint met Son die aanspoelt op het Isle des Chevaliers. Daar heeft Valerian Street, een 70-jarige Amerikaanse snoepmagnaat op rust, een villa laten optrekken waar hij met zijn twintig jaar jongere vrouw Margaret, een voormalige schoonheidskoningin, woont. Zij hebben twee zwarte bedienden, het koppel Sydney en Ondine die ook hun nichtje Jadine onder hun hoede hebben genomen. Het is trouwens dankzij de steenrijke Valerian dat Jadine kon studeren.

De komst van Son zet het huishouden op het eiland op zijn kop. Valerian ontvangt de zwarte man met open armen, tot ontzetting van zijn doodsbange vrouw. Ook Sydney en Ondine vinden het maar niets, want zij schatten zichzelf hoger in dan andere zwarten. En als protegée van een witte man haalt Jadine haar neus op voor een klaploper als Son, al ziet zij hem ook als de belichaming van een ‘authentieke' zwarte.

‘Teer' is in essentie een beschouwing over authenticiteit en raciale verhoudingen rond het beeld van de ‘teerpop'. De ‘Tar Baby' uit de originele titel verwijst naar een Afrikaans volksverhaal waarin een boer een pop van plakkerig teer maakt om een konijn te vangen. Morrison laat in het midden wie de teerpop is. Is het Jadine, omdat zij Son naar haar hand wil zetten? Of is het Son, omdat hij Jadine aanspreekt op haar zwarte wortels?

‘Beiden wisten hoe de wereld was bedoeld of zou moeten zijn. De een had een verleden, de ander een toekomst, en beiden hadden ze de cultuur in handen om het ras te redden.' Volgens Son heeft Jadine haar culturele wortels verraden - ze vindt het ongemakkelijk ‘steeds in een zwarte hoek' te worden geduwd. Zij verwijt hem vast te houden aan een ‘middeleeuws slavenstereotype'.

Zo'n soort vrouw

Morrisons boodschap komt nog nadrukkelijk naar boven bij een confrontatie tussen Jadine en haar tante Ondine. ‘Jadine, een meisje moet eerst een dochter worden', zegt de oude kokkin. ‘Een dochter is een vrouw die belang hecht aan waar ze vandaan komt.' Jadine antwoordt dat zij niet ‘zo'n soort vrouw wil worden'.

Het gesprek vindt plaats in Ondines keuken in de villa van Valerian. Zijn landgoed op de Cariben herinnert aan de kolonialistische plantages en de kloof tussen de witte eigenaars en de zwarte werknemers. Niemand kent bijvoorbeeld de namen van de tuinman, de wasvrouw en andere hulpjes in het huishouden. De vrouwen worden allemaal Mary genoemd en de tuinman is gewoon Tuinman.

Door de scherpe dialogen en de poëtische taal wordt ‘Teer' nergens zwaar op de hand. De roman uit 1981 is een minder bekend werk van Morrison, die in 1993 de Nobelprijs voor Literatuur kreeg en naam maakte met onder meer ‘Beminde', ‘Jazz' en ‘Lied van Solomon'. De nieuwe sprankelende vertaling van ‘Teer' van Nicolette Hoekmeijer maakt deel uit van de Perpetuareeks met de beste wereldliteratuur. Morrisson is een terechte en welkome aanvulling van de verzameling.

‘Teer' is uitgegeven bij Athenaeum - Polak & Van Gennep, telt 352 pagina's en kost 32,50 euro.

‍